Ngành mía đường Việt Nam vừa ghi nhận kết quả khả quan trong niên vụ 2024-2025 với năng suất đạt 6,69 tấn đường/ha, tiếp tục dẫn đầu khu vực khi so sánh với các quốc gia sản xuất mía đường chính như Thái Lan, Indonesia và Philippines. Tuy nhiên, bên cạnh thành tựu, ngành cũng đang đứng trước nhiều thách thức lớn cần vượt qua để phát triển bền vững.

                  

Nhà máy đường KCP (huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên) thu mua mía nguyên liệu của người dân để chế biến. (Ảnh: Tường Quân/TTXVN)

Chiều 5/9 tại Hà Nội, Hiệp hội Mía đường Việt Nam tổ chức Hội nghị Tổng kết vụ sản xuất mía đường niên vụ 2024-2025 và triển khai kế hoạch 2025-2026. Ông Nguyễn Văn Lộc, Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam, cho biết vụ ép mía vừa qua đã kết thúc vào tháng 6/2025, sản xuất được hơn 1,266 triệu tấn đường, đạt 114,2% so với niên vụ 2023-2024.

Theo báo cáo, tổng diện tích mía thu hoạch niên vụ này đạt 189.360 ha, tăng hơn 26.000 ha so với vụ trước. Sản lượng mía cũng tăng, đạt gần 12,429 triệu tấn so với gần 11,205 triệu tấn của niên vụ 2023-2024. Kết quả này cho thấy sự phục hồi đáng kể của ngành sau giai đoạn khó khăn, nhất là khi các biện pháp phòng vệ thương mại được áp dụng từ năm 2021, góp phần bảo vệ sản xuất trong nước.

Kỹ thuật canh tác đổi mới, cơ giới hóa tăng mạnh

Niên vụ 2024-2025 chứng kiến sự chuyển dịch tích cực trong kỹ thuật canh tác. Các giống mía mới có năng suất chữ đường cao, khả năng chống chịu tốt trước sâu bệnh và thời tiết khắc nghiệt được đưa vào sản xuất rộng rãi. Song song, mức độ cơ giới hóa trong canh tác mía ngày càng cao, đặc biệt ở các vùng trồng tập trung quy mô lớn, giúp giảm chi phí và nâng cao hiệu quả sản xuất.

Với giá thu mua mía trung bình 1,2-1,3 triệu đồng/tấn, ngành đường đã tạo sinh kế cho hơn 225.000 hộ nông dân. Thu nhập ổn định giúp diện tích và sản lượng mía tăng liên tục trong 5 vụ gần đây. Tuy nhiên, trong khi giá mía tương đương các nước trong khu vực, giá đường Việt Nam lại thấp hơn nhiều so với Philippines, Trung Quốc và Indonesia, gây áp lực không nhỏ đến lợi nhuận doanh nghiệp và nông dân.

Kế hoạch niên vụ mới: Tăng diện tích, sản lượng nhưng còn nhiều lo ngại

Theo kế hoạch, niên vụ 2025-2026 sẽ có 25 nhà máy đường hoạt động với công suất thiết kế 124.000 tấn mía/ngày. Dự kiến diện tích trồng mía đạt 201.287 ha, tăng 6,3% so với niên vụ trước; sản lượng mía chế biến khoảng 13,34 triệu tấn, cho ra trên 1,37 triệu tấn đường, tăng 8,24% so với 2024-2025.

Tuy vậy, ông Nguyễn Văn Lộc cảnh báo ngành sẽ phải đối mặt nhiều thách thức. Trong đó đáng lo ngại là tình trạng đường nhập lậu và gian lận thương mại ngày càng phức tạp; nguy cơ lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại; cũng như áp lực từ sự gia tăng nhập khẩu đường lỏng sirô ngô (HFCS), vốn đang dần thu hẹp thị trường đường mía trong nước.

Hiệp hội Mía đường kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường triển khai dự án giống mía 3 cấp tại các vùng trọng điểm; đồng thời phối hợp Bộ Công Thương để quản lý hạn ngạch nhập khẩu, áp dụng phòng vệ thương mại với đường lỏng HFCS. Bên cạnh đó, công tác chống buôn lậu đường qua biên giới cũng cần được siết chặt, xử lý nghiêm vi phạm nhằm bảo vệ sản xuất trong nước.

Cần đẩy mạnh tái cơ cấu, nâng giá trị sản phẩm

Ông Ngô Hồng Phong, Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho biết: hiện tượng đường không rõ nguồn gốc vẫn lưu hành trên thị trường Việt Nam, trong khi đường nhập lậu qua biên giới diễn biến phức tạp. Ông nhấn mạnh: "Vấn đề này cần giải pháp kiểm soát từ gốc, với sự vào cuộc đồng bộ của hải quan, quản lý thị trường, biên phòng và chính quyền địa phương. Doanh nghiệp mía đường cũng phải chủ động tìm giải pháp, tự cứu mình trước."

Theo ông Phong, tăng diện tích và sản lượng chỉ là bước đầu, bởi ngành sớm muộn sẽ chạm ngưỡng. Điều quan trọng là phải tái cơ cấu sản xuất, tìm lợi thế cạnh tranh so với các nước trong khu vực, đồng thời giảm chi phí và phát triển sản phẩm chế biến sâu, gia tăng giá trị.

Hiệp hội Mía đường cũng khẳng định sẽ tiếp tục củng cố chuỗi liên kết giữa nông dân và nhà máy, thúc đẩy cơ giới hóa và áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật. Mục tiêu là vừa đảm bảo người trồng mía có lãi, vừa nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm đường Việt Nam trên thị trường khu vực và thế giới.

Trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng, những thách thức đặt ra cho ngành đường Việt Nam không nhỏ. Nhưng với năng suất dẫn đầu khu vực và sự chủ động đổi mới, ngành mía đường hoàn toàn có cơ hội vươn lên mạnh mẽ hơn trong những vụ tới.