Ngành mía đường lâu nay luôn rơi vào thế kẹt. Nút thắt chính là tồn kho lớn, sản lượng nhiều, trong khi vẫn phải tuân thủ cam kết khi gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) nhập một lượng đường nhất định. Người nông dân trồng mía vì vậy luôn đứng trước cảnh mía chất đầy đồng không tiêu thụ được. Còn các nhà máy sản xuất cũng rơi vào cảnh đường chất đầy kho, tiêu thụ chậm.

Năm 2014, hạn ngạch nhập khẩu đường năm là 77.200 tấn. Từ giữa tháng 10 vừa qua, các đơn vị được phân quota nhập khẩu đường năm 2014 đã bắt đầu tiếp nhận đường nhập khẩu. Nhưng tính đến thời điểm giữa tháng 11 lượng đường tồn trong các nhà máy vẫn tới 202.500 tấn. Một số nhà máy đường ở khu vực Đông Nam bộ và đồng bằng sông Cửu Long đã bước vào vụ ép mía 2014 - 2015. Nguồn cung đường đột biến tăng lên nhiều, trong khi lượng cầu không thay đổi khiến cho đường dưa thừa. Chưa kể đường lậu còn tràn vào, đẩy đường nội đã khó càng thêm khó.

Tại một cuộc họp báo diễn ra vào trung tuần tháng 11, ông Hà Hữu Phái, thành viên Hiệp hội Mía đường Việt Nam nói rằng, các doanh nghiệp đã không thể giữ được giá thu mua mía cho nông dân. Tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long, theo ghi nhận, giá mía bán ra chỉ còn 900 đồng/kg. Chưa kể các nhà máy đường ngập ngừng thu mua khiến cho người trồng mía điêu đứng. Nhiều hộ nông dân phá mía, đào ao thả tôm. Quy hoạch nguyên liệu mía bị phá vỡ.

Thực ra nghịch lý ngành mía đường xuất hiện đã hơn 4 năm nay. Các nhà sản xuất đường kêu rằng, không nên cho nhập khẩu đường nữa để bảo hộ đường nội nhưng khi đã tham gia cuộc chơi hội nhập, việc hàng năm cấp quota nhập đường là tất yếu. Mặc dù ngành mía đường vẫn chỉ được xếp vào hạng năng suất nhóm 3 (nhóm thấp nhất) nhưng các chính sách và cách thức quản lý liên quan đến ngành mía đường vẫn rối như tơ vò. Bộ Công thương buộc mở cửa nhập đường, còn Hiệp hội Mía đường luôn muốn được bảo hộ.

Gốc rễ của ngành mía đường là thiếu một mô hình sản xuất và tiêu thụ mía hiệu quả. Mía ế, đường thừa nhưng vẫn phải nhập đường khiến cho cả 3 bên (nhà quản lý, doanh nghiệp, nông dân) cùng bị thiệt. Các bên chưa tìm thấy điểm chung để phát triển, hài hòa lợi ích. Bài toán gốc của ngành chung quy vẫn là năng suất và giá thu mua. Được biết, niên vụ mới nguồn cung đường vẫn ở tình trạng vượt cầu, Hiệp hội Mía đường Việt Nam và các công ty mía đường cần động xây dựng kế hoạch, phương án tiêu thụ đường năm 2015, đảm bảo cân đối cung cầu, giữ ổn định thị trường trong nước; đồng thời nghiên cứu thị trường, xây dựng phương án, kế hoạch xuất khẩu đường.

Còn về lâu dài, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, cần thực hiện rà soát, quy hoạch phát triển mía đường đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 cho phù hợp với thực tiễn trên cơ sở phân tích khoa học về tiềm năng, năng lực cạnh tranh của ngành mía đường nước nhà.

Nguồn: ĐĐK - Hồ Hương