Nghịch lý giá đường trong nước

Hiệp hội Mía đường Việt Nam cho hay, giá đường bình quân tại Manila (Philippines) đang đứng ở mức 32.476 đồng/kg; tại Indonesia 29.625 đồng/kg; tại Trung Quốc 20.945 đồng/kg; còn tại Việt Nam hiện giá đường chỉ ở mức 18.898 đồng/kg. Với mức giá này, đường Indonesia đang cao gấp rưỡi đường Việt Nam và so với đường Philippines, giá đường Việt Nam thấp hơn gần một nửa.

Tồn kho tăng cao kỷ lục, giá đường trong nước giảm và ở mức thấp so với giá đường của các quốc gia trồng mía. Ảnh minh họa

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Nguyễn Văn Lộc - Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam cho hay, từ đầu năm 2025 đến nay, so với giá đường thị trường nội địa trong khu vực bao gồm các nước sản xuất mía đường khối ATIGA và Trung Quốc, giá đường của Việt Nam ở mức thấp nhất. “Giá đường trong nước giảm và ở mức thấp so với giá đường của các quốc gia trồng mía trong khu vực (Indonesia, Philippines và Trung Quốc)”, ông Lộc nói.

Dù vậy, ngành mía đường Việt Nam đang đối diện với nghịch lý đó là, dù giá đường trong nước thấp hơn giá đường các quốc gia trồng mía trong khu vực nhưng đường trong nước lại không bán được. Đường tồn kho tại các nhà máy thuộc Hiệp hội Mía đường Việt Nam được ghi nhận trên 70% sản lượng niên vụ 2024/25, là mức tồn kho kỷ lục.

Nguyên nhân được cho là các loại đường không rõ nguồn gốc xuất xứ vẫn tràn ngập thị trường, bán với giá rẻ đã tác động mạnh đến ngành mía đường trong nước. Trong khi giá đường trong nước (tùy chất lượng và cỡ hạt) có giá dao động từ 17.800 - 20.000 đồng/kg thì đường nhập lậu chỉ bán với giá 17.400 - 17.600 đồng/kg.

Bên cạnh đó, người tiêu dùng có xu hướng gia tăng chuyển tiêu thụ đường sang tiêu thụ đường lỏng siro ngô HFCS. Theo dữ liệu của Tổng cục Hải quan, trong tháng 5/2025, lượng đường lỏng sirô ngô nhập khẩu khoảng trên dưới 100 nghìn tấn, tương đương cùng kỳ năm 2024.

Bên cạnh đó, theo thông tin từ Tổ chức Đường thế giới (ISO), giá đường thô giao ngay (được đo bằng giá hàng ngày của ISA) trong tháng 5/2025 đã giảm xuống mức 17,69 cent/lb so với mức 18 cent/lb tháng 4/2025 và mức 18,89 19,14 cent/lb tháng 3/2025 và là mức thấp nhất trong 3 năm gần đây. Giá đường trắng trung bình tháng là 487,15 USD/tấn so với mức 511.73 USD/tấn tháng 4/2025 và mức 531,37 USD/tấn của tháng 3/2025.

Theo dữ liệu của tradingeconomics.com về theo dõi giá đường từ đầu năm 2024, với diễn biến giá đường đến đầu tháng 6/2025, mức giá đường thô thế giới đã ở mức thấp nhất trong 3 năm gần đây.

Nửa cuối tháng 5/2025, các thông tin cải thiện nguồn cung từ Brazil, Ấn Độ và Thái Lan có thể dẫn đến thừa cung cho niên vụ 2025/26 đã khiến cho xu hướng giá đường thô và đường trắng đều giảm.

Giá đường thế giới giảm và tiếp tục ở mức thấp khiến cho việc kinh doanh đường nhập lậu có nguồn gốc Thái Lan có mức lợi nhuận cao.

“Sức cầu yếu do xu hướng gia tăng chuyển tiêu thụ đường sang tiêu thụ đường lỏng siro ngô HFCS và sự tràn ngập thị trường của đường nhập lậu, trong khi nguồn cung đường dồi dào bao gồm đường của vụ mới 2024/25 và đường từ vụ ép 2023/24 còn tồn chưa bán hết.

Thị trường thừa cung trầm trọng, giá đường giảm sâu dưới giá thành sản xuất. Tồn kho đường tại các nhà máy ở mức cao kỷ lục, một số nhà máy đã phải bán đường dưới giá thành để có tiền thanh toán tiền mía cho nông dân nhưng hầu như không thể bán được”, ông Lộc chia sẻ.

Cần được cạnh tranh công bằng

Ông Nguyễn Văn Lộc cho biết, kể từ khi Chính phủ áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại từ năm 2021, ngành đường Việt Nam đã ghi nhận sự hồi sinh và tăng trưởng đáng kể. Hiện, giá mía trong nước được các nhà máy thu mua tương đương và cao hơn so với giá mua mía tại các quốc gia trồng mía trong khu vực. Vụ mía đường vừa rồi, chúng ta đạt được năng suất đường hàng đầu Đông Nam Á. Các chỉ tiêu về mặt kỹ thuật, chất lượng đường đều rất tốt.

Chuỗi liên kết mía đường đang phát triển đúng hướng theo chỉ đạo của ngành nông nghiệp và của Chính phủ. Các nhà máy đường nhiều năm qua sản xuất theo chuỗi tuần hoàn, giảm chi phí để nâng cao sức cạnh tranh. Nhưng có một nghịch lý là, chúng ta không bán được đường do thách thức lớn nhất đối với ngành mía đường Việt Nam là gian lận thương mại.

Trong các loại cây trồng có diện tích lớn ở nhiều địa phương trên cả nước, mía là cây trồng chủ lực và được xem là cây xóa đói giảm nghèo cho bà con nông dân. Cả nước hiện có 180.000 ha mía với khoản 22.500 hộ trồng mía trên cả nước.

Theo ông Nguyễn Văn Lộc, nếu không chấp hành các chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả và không có biện pháp kiểm tra các loại đường không rõ nguồn gốc xuất xứ trên thị trường, các loại đường bất hợp pháp sẽ tiếp tục làm chủ thị trường, khiến đường sản xuất từ mía khó tiêu thụ.

“Chính sách cho phát triển ngành mía đường của Việt Nam tương đối tốt và đầy đủ. Ngành mía đường Việt Nam đủ sức và tự tin cạnh tranh được với mía đường thế giới trong điều kiện công bằng và các quy định của pháp luật được chấp hành”, ông Nguyễn Văn Lộc nói.

Trong tháng 5/2025, hầu hết các nhà máy của ngành đường Việt Nam đã hoàn thành vụ ép 2024/25. Sản lượng lũy kế từ đầu vụ đã ép được hơn 12,68 triệu tấn mía và sản xuất được hơn 1,25 triệu tấn đường các loại.