Thép, sợi, sản phẩm gỗ… là những nhóm hàng xuất khẩu tỷ USD của Việt Nam bị nhiều quốc gia khởi kiện và áp dụng thuế chống bán phá giá nhiều nhất.

Dồn dập nhận “trát” khởi kiện

Từ đầu năm 2021 đến nay, hàng chục vụ khởi kiện và áp thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ từ các quốc gia nhập khẩu đã được tiến hành với hàng Việt Nam. Gần đây nhất, tấm pin năng lượng mặt trời bị điều tra tại Ấn Độ, sợi polyester bị điều tra tại Thổ Nhĩ Kỳ, mật ong bị khởi xướng điều tra tại Mỹ, xi măng bị điều tra tại Philippines, thép cán nguội bị điều tra tại Pakistan…

Đó là chưa kể các loại hàng hóa khác đã bị khởi kiện từ năm ngoái và nay bị áp thuế kết luận sơ bộ bán phá giá như thép không gỉ bị Malaysia áp thuế chống bán phá giá 23,84%, sợi PTY được xác định biên độ phá giá ở mức từ 2,67% đến 22,82% tại Mỹ (trong vụ kiện từ cuối năm 2020).

Theo Cục Phòng vệ thương mại, quy mô xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam đã vượt 280 tỷ USD từ cuối năm 2020. Nửa đầu năm 2021, xuất khẩu tăng trưởng gần 30% so cùng kỳ. Song hành với đó là các vụ kiện liên tiếp xảy ra.

Trong năm 2021 và những năm kế tiếp, xu hướng tăng áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại vẫn tiếp diễn, do đó, các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam cần thận trọng và có kế hoạch ứng phó thích hợp.

Có thể thấy, tỷ lệ hàng Việt bị kiện phòng vệ thương mại tỷ lệ thuận với mức tăng trưởng của hoạt động xuất khẩu. Năm 2020, có 39 vụ kiện với hàng Việt xuất khẩu, tăng gấp đôi so với năm 2019. Trong khi giai đoạn từ năm 2011 trở về trước chỉ có 47 vụ việc. Phạm vi hàng hóa bị kiện cũng được mở rộng, trước đây chủ yếu là hàng dệt may, nông thủy sản, thì nay đủ loại hàng hóa vào tầm ngắm bị kiện tụng, nhưng nhiều nhất vẫn là xơ sợi, sắt thép, vật liệu xây dựng.

Ông Lê Triệu Dũng, Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công thương) lý giải, Việt Nam đã thực thi 14 FTA, trong đó nhiều FTA thế hệ mới như EVFTA, CPTPP, tạo cơ hội dỡ bỏ hàng rào thuế quan và qua đó tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động sản xuất, xuất khẩu, nhập khẩu của nền kinh tế. Song hành cùng với cơ hội là thách thức đến từ sức ép của hàng nhập khẩu cũng như nguy cơ bị kiện phòng vệ thương mại ở nước ngoài.

“Các vụ khởi kiện sẽ còn gia tăng do đại dịch Covid-19 đã tác động đến hầu hết các nền kinh tế. Nhiều nước đã áp dụng điều tra phòng vệ thương mại để bảo hộ sản xuất của nước họ”, ông Dũng lưu ý.

Một điều khiến cơ quan quản lý đau đầu trong theo dõi, tiếp nhận vụ việc từ nhiều quốc gia là hiện tượng gia tăng các vụ điều tra kép, tức điều tra cả hành vi trợ cấp và hành vi bán phá giá trong cùng một vụ việc.

Trước đây chỉ có Mỹ thường điều tra kép, thì nay Ấn độ, Canada, Australia cũng chuyển sang điều tra kép đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.

“Các cuộc điều tra này tạo ra gánh nặng lớn với cả cơ quan quản lý và các doanh nghiệp, hiệp hội liên quan do lượng dữ liệu, thông tin phải cung cấp tăng lên gấp đôi trong cùng một khoảng thời gian như trước đây. Ngoài ra, một số hàng hóa đã bị áp thuế chống bán phá giá, nay tiếp tục bị khởi xướng điều tra chống trợ cấp hoặc ngược lại”, ông Dũng thông tin.

Ứng phó nhanh

Mở cửa hội nhập đồng nghĩa với việc các ngành hàng phải chấp nhận cuộc chơi trong thương mại quốc tế. Từ đây, những vụ việc khởi kiện đã dày đặc hơn, buộc các bộ, ngành, doanh nghiệp phải ứng phó nhanh, nếu không thiệt hại sẽ rất lớn. Đồng thời, Việt Nam phải gia tăng sử dụng công cụ phòng vệ để bảo vệ sản xuất trong nước.

Tín hiệu đáng mừng là nếu như giai đoạn trước đây (từ năm 2009 đến 2015) trung bình mỗi năm nước ta chỉ khởi xướng 1-2 vụ việc, thì giai đoạn 2016-2020, tăng lên 4-5 vụ. Năm 2020, Việt Nam khởi xướng điều tra 6 vụ việc mới, là mức cao nhất kể từ khi các quy định về phòng vệ thương mại được ban hành (năm 2002) cho tới nay. 

Đến hết năm 2020, đã có 22 vụ việc Việt Nam khởi kiện hàng hóa từ nước ngoài, trong đó có 14 vụ kiện chống bán phá giá, 6 vụ điều tra tự vệ và 1 vụ điều tra chống trợ cấp, 1 vụ điều tra chống lẩn tránh phòng vệ thương mại.

Mới đây, Việt Nam đã chính thức áp thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp 47,65% với đường mía nhập từ Thái Lan trong thời hạn 5 năm, sau 6 tháng áp thuế tự vệ tạm thời. Trong một thời gian dài, đường nhập khẩu được trợ cấp và bán phá giá từ Thái Lan tăng mạnh, làm suy kiệt ngành sản xuất trong nước. Năm 2020, đường Thái nhập vào Việt Nam đã lên tới gần 1,3 triệu tấn, tăng 330,4% so với năm 2019.

Ông Lê Văn Tam, Chủ tịch Công ty cổ phần Mía đường Lam Sơn nhận xét, công cụ phòng vệ thương mại đã được sử dụng đúng lúc để gỡ khó cho ngành mía đường nội, tạo cơ hội để doanh nghiệp trong nước vực dậy.

Phản ánh của Hiệp hội Mía đường cho biết, thị trường đã phản ứng tích cực từ thời điểm thuế phòng vệ tạm thời được áp dụng với đường Thái Lan, giá thu mua mía đối với người nông dân được tăng từ 100.000 - 200.000 đồng/tấn, nhiều địa phương đã có kế hoạch mở rộng diện tích trồng mía cho niên vụ 2021 - 2022. Bên cạnh đó, cung - cầu trên thị trường được ổn định, giá đường trong nước có nhích lên.

Đánh giá về thực tiễn áp dụng phòng vệ thương mại thời gian qua, ông Lê Triệu Dũng cho rằng, tác động dễ thấy nhất từ các biện pháp phòng vệ thương mại là tăng thu cho ngân sách nhà nước nhờ tăng thuế nhập khẩu, đồng thời bảo vệ ngành sản xuất trong nước, giảm mức độ phụ thuộc vào hàng hóa nhập khẩu (đặc biệt đối với các hàng hóa thiết yếu như sắt thép, tôn, phân bón…), giúp doanh nghiệp vượt qua khủng hoảng.

Một điểm đáng ghi nhận là Việt Nam cũng đã kháng nghị thành công khoảng 43% vụ việc, giúp nhiều doanh nghiệp, nhiều mặt hàng xuất khẩu tiếp tục được hưởng mức thuế 0% hoặc thuế thấp.

baodautu.vn

Thế Hoàng