Nguyên nhân là do không ít nông dân thấy giá mía xuống nên đợi tăng giá mới bán. Mặt khác, do lợi nhuận từ các vụ mía trước, nhiều nông dân tự tăng diện tích, khi công tác bảo đảm kỹ thuật, đầu tư chưa xứng tầm, khiến năng suất, chất lượng giảm... chưa đáp ứng với yêu cầu cao của nhà máy.

Nông dân xã An Cơ, huyện Châu Thành, tỉnh Tây Ninh, chặt mía chuyển đổi cây trồng.

Nhiều vườn mía trổ cờ trắng

Vụ thu hoạch mía năm 2017-2018 được hơn một tháng, nhưng do giá mía xuống thấp, nhiều người dân xã An Cơ, huyện Châu Thành, tỉnh Tây Ninh vẫn chờ giá tăng hơn khiến nhiều vườn mía lớn trổ cờ trắng. Việc này đồng nghĩa với nguy cơ nông dân bị thua lỗ lớn.

Vẻ mặt bơ phờ, ông Nguyễn Văn Danh, ngụ tại xã An Cơ nói: "Vụ mía trước, gia đình tôi trồng 3ha, năng suất đạt 72 tấn/ha, chữ đường đạt 10CCS, giá mía đạt 900.000 đồng/tấn. Có lãi lớn, nên vụ mía năm nay tôi trồng thêm gần 2ha nữa, hy vọng có lợi nhuận cao. Nhưng do giá mía xuống, tôi chờ mãi mà không thấy tăng hơn. Thu hoạch không đúng thời vụ, năng suất sụt giảm, giá mía chỉ còn hơn 700.000 đồng/tấn, gia đình tôi khó thu được vốn. Thế là mùa mía ngọt thành mùa mía “đắng” rồi...".

Có 4ha mía đã trổ cờ trắng, bà Võ Thị Chanh, cùng ở xã An Cơ, than thở: "Vậy là gần 70 triệu đồng trồng thêm hơn 1ha mía của gia đình có nguy cơ mất vốn. Mía trổ cờ trắng mà chờ mãi không thấy nhà máy thu mua, công thuê thu hoạch cao nên tôi đành chặt mía đem ra chợ bán hy vọng thu lại ít vốn...".

Nhiều vườn mía lớn tại xã An Cơ, huyện Châu Thành, tỉnh Tây Ninh, đã trổ cờ trắng.

Qua tìm hiểu của chúng tôi, vụ mía năm 2017-2018, xã An Cơ trồng 175ha mía, nhưng đến nay các nhà máy thu mua mới chỉ đạt hơn 50ha. Số mía còn lại hầu hết đã trổ cờ trắng, chữ đường giảm, giá mía xuống thấp, nông dân đứng trước nguy cơ thua lỗ. Trước đây, có thời điểm giá mía tăng cao, không ít nông dân tự ý bán cho thương lái. Có nhà máy ký hợp đồng trực tiếp với nông dân mà không có sự tham gia của chính quyền cơ sở, nên chính quyền rất khó kiểm soát và can thiệp.

Trao đổi với nhiều người dân, cán bộ địa phương, chúng tôi được biết thêm, nguyên nhân tình trạng trên là do trước đây, các nhà máy đường ký kết với nông dân, theo đó, nhà máy hỗ trợ vốn vụ đầu cho nông dân 30-40 triệu đồng/ha và bảo đảm bao tiêu sản phẩm. Tuy nhiên, vụ mía đầu, năng suất, chất lượng cao, nông dân lãi lớn, nên nhiều người tự ý mở rộng diện tích, trồng trên đất không thích hợp với cây mía; việc chọn giống mía, cùng kỹ thuật canh tác hạn chế, đầu tư có hạn, đan xen nhiều cây trồng khác nên năng suất, chất lượng chưa đáp ứng yêu cầu kỹ thuật của nhà máy. Bên cạnh đó, nhiều nông dân đã thu hoạch đến vụ mía thứ ba, chất lượng cũng giảm.

Không chỉ ở xã An Cơ, mà đi dọc nhiều tuyến đường tại các huyện Châu Thành, Tân Biên, Tân Châu… chúng tôi cũng chứng kiến không ít vườn mía lớn trổ cờ trắng, khô héo. Theo thống kê của ngành chức năng tỉnh Tây Ninh, so với vụ mía năm 2016-2017, vụ mía năm 2017-2018, tỉnh Tây Ninh đã trồng 20.520ha, tăng hơn 4.000ha, ước lượng mía đạt 1,6 triệu tấn. Trong khi đó, công suất thiết kế các nhà máy đường tại Tây Ninh, có khả năng tiêu thụ khoảng 10.000 tấn mía cây/ngày. Nhưng vào cao điểm thu hoạch vụ mía 2017-2018, giá đường trên thị trường xuống thấp, việc tiêu thụ sản phẩm của nhà máy gặp nhiều khó khăn nên công tác thu mua chưa kịp thời. Vì vậy, hiện địa phương còn hàng nghìn héc-ta mía trổ cờ trắng chờ thu hoạch.

Chủ động quy hoạch, ứng dụng công nghệ cao

Khắc phục những khó khăn để giúp ngành mía đường phát triển bền vững, ông Võ Đức Trong, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Tây Ninh cho biết: Thời gian tới, cơ quan sẽ chủ động tham mưu cho UBND tỉnh triển khai thực hiện tốt Đề án “Tái cơ cấu lại ngành nông nghiệp tỉnh theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, phát triển bền vững đến năm 2020, tầm nhìn 2030”. Theo đó, địa phương tập trung quy hoạch diện tích trồng mía ở những vùng thích hợp. Các vùng được quy hoạch sẽ được đầu tư cơ sở hạ tầng bảo đảm thâm canh tăng năng suất. Tỉnh sẽ có chính sách ưu đãi, khuyến khích thu hút doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp theo mô hình cánh đồng mẫu lớn.

Cây mía là cây thế mạnh của Tây Ninh. Theo các chuyên gia và nhà khoa học, để phát triển bền vững, địa phương cần chủ động ký kết hợp đồng chặt chẽ giữa doanh nghiệp với nông dân, chính quyền địa phương, xây dựng chuỗi liên kết giá trị chặt chẽ, tạo vùng chuyên canh, tăng giá trị nhưng giảm giá thành, khắc phục tình trạng phát triển tự phát của người dân. Các nhà máy cũng cần đầu tư công nghệ, nâng cao khả năng chế biến. Các cơ quan chức năng hướng dẫn kỹ thuật cho nông dân, đồng thời chủ động khảo sát, nghiên cứu, nắn và dự báo, đánh giá sát tình hình thị trường, xác định sản lượng tiềm năng sát sản lượng thực tiễn. Địa phương cần đẩy mạnh xúc tiến thương mại, hợp tác quốc tế, thu hút, lựa chọn doanh nghiệp có năng lực công nghệ, tài chính tham gia chuỗi liên kết, đa dạng hóa sản phẩm từ chế biến mía, tạo sản phẩm hàm lượng công nghệ, sức cạnh tranh cao, có thương hiệu trên thị trường trong và ngoài nước.

DUY HIỂN - baomoi.com