Thông tin về Nhà máy đường AyunPa từ chối không thu xếp lịch nhập mía nguyên liệu, khiến hàng trăm nông hộ trồng mía tại huyện Phú Thiện (Gia Lai) thực sự lo lắng.

Hàng ngàn hecta mía tại Gia Lai có nguy cơ chặt bỏ, vì các nhà máy từ chối thu mua sản phẩm

Theo Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Phú Thiện, trên địa bàn hiện có khoảng 1.500ha mía do nông dân trồng tự phát, không có hợp đồng nhận đầu tư và hợp đồng thu mua với Nhà máy Đường AyunPa. Do đó, sản lượng này không được nhà máy xếp lịch thu hoạch.

Ngoài ra, còn có một số nông hộ có hợp đồng nhận đầu tư của Nhà máy Đường Ayun Pa trong niên vụ trước, song lại không tuân thủ, phá vỡ hợp đồng, nên hiện nhà máy đường AyunPa từ chối không tái ký hợp đồng, không thu mua trong niên vụ 2017-2018. Trong đó, xã Ia Sol, huyện Phú Thiện có khoảng 500ha mía của hộ dân không được nhà máy đường nói trên thu mua.

Anh Nguyễn Văn Đ. cho hay, gia đình trồng hơn 3ha mía, không may bị cháy trong đêm ngày 24/2/2018 vừa qua. Hiện gia đình đang thuê người chặt, song không biết bán cho ai. Anh chia sẻ, thấy người dân ở địa phương trồng mía thì trồng theo, không có hợp đồng với nhà máy đường nên giờ không được thu mua. Thời điểm này, tư thương đang ép giá xuống còn 300.000 đồng/tấn, trong khi đó giá thuê nhân công chặt mía đã trên 200.000 đồng/tấn. Tính ra, vụ mía này lỗ gần 200 triệu đồng, mà không chặt dọn ruộng mía thì lấy đất đâu để trồng trọt cho vụ mùa tới.

Tương tự, ông Nguyễn Văn L. xã Ia Peng cũng có gần 1ha mía bị cháy, nhà máy đường cũng từ chối nhập hàng, do trồng tự phát, không nhận đầu tư, không có hợp đồng bán mía cho nhà máy. Ông L. cho biết, mía bị cháy, nhà máy thì không chịu thu mua, giờ gia đình cũng chưa biết tính thế nào. Giờ giá gì cũng phải chặt để dọn đất… Xem như vụ này trắng tay vì mía.

Nguyên nhân xảy ra việc Nhà máy Đường Ayun Pa không thu mua mía của người nông dân không có hợp đồng được chính quyền địa phương cho rằng, những năm trước lợi nhuận từ sản xuất mía đường lớn nên nhiều nhà máy đã cạnh tranh trong việc thu mua mía nguyên liệu của người nông dân.

Trong đó, có nhà máy cạnh tranh không lành mạnh, tuy không có hợp đồng đầu tư thu mua nhưng đẩy giá lên cao để thu hút người bán. Đứng trước ngã ba đường, nhiều nông hộ phá vỡ hợp đồng đầu tư, bao tiêu sản phẩm để bán cho thương lái với giá cao hơn giá thu mua của nhà máy đầu tư.

Cùng đó, niên vụ này, giá đường trên thị trường đang đứng lại, các nhà máy chỉ nhập hàng đối với diện tích đã đầu tư, điều này dẫn đến việc dư thừa nguồn cung lên đến hàng ngàn hecta mía của những nông hộ trồng tự phát.

Một chuyên gia trong lĩnh vực mía đường cho hay, gần đây, giá đường trên thị trường liên tục giảm so với những năm trước, dẫn đến lợi nhuận từ việc sản xuất đường có nguy cơ giảm sút. Trong khi đó, diện tích trồng mía lại tăng lên. Hiện giá thu mua nguyên liệu ở mức khoảng 800 ngàn đồng cho mỗi tấn mía 10 trữ đường.

Chuyên gia này phân tích thêm, niên vụ 2017-2018, nhờ thời tiết thuận lợi nên cây mía phát triển tốt và sản lượng bình quân đạt trên 70 tấn/ha, thậm chí nhiều diện tích đất đến trên 100 tấn/ha. Do đó, nguồn nguyên liệu mía cung cấp cho các nhà máy trên địa bàn có khả năng vượt công suất ép, nên một số nhà máy đường có chủ trương không nhập nguyên liệu ngoài vùng hợp đồng đầu tư, tập trung ưu tiên cho các nông hộ đã có hợp đồng đầu tư, bao tiêu sản phẩm từ đầu vụ với nhà máy.

Chính những nguyên nhân trên khiến những nông hộ trồng mía tự phát rơi vào cảnh không bán được mía, hoặc bị thương lái ép giá, nguy cơ thua lỗ nặng là rất cao. Dẫu biết, việc phá vỡ hợp đồng để trồng tự phát của người nông dân là không phải, tuy nhiên, trước thực trạng này, rất cần sự vào cuộc của chính quyền địa phương trong việc thu xếp để giúp người trồng mía.

Đây cũng là bài học đắt giá đối với những hộ dân không tuân thủ với quy trình sản xuất theo chuỗi giá trị. Để xảy ra tình trạng này cũng có một phần trách nhiệm của chính quyền các địa phương trong việc quản lý và quy hoạch vùng mía nguyên liệu; cũng như công tác tuyên truyền, hướng dẫn người dân.

Do đó, thời gian tới, chính quyền các địa phương, đặc biệt là ngành nông nghiệp và Hội Nông dân cần đẩy mạnh công tác khuyến nông, tuyên truyền hỗ trợ người dân trong việc thực hiện các cam kết trong hợp đồng sản xuất với các nhà máy. Có như thế mới giảm thiểu được những rủi ro.

Bài và ảnh Chí Thiện