Cuộc cạnh tranh ngày càng diễn ra khốc liệt, nhiều nhà máy phải ngừng sản xuất cuộc bộ. Và, đã có nhà máy phải đóng cửa vì thiếu nguyên liệu sản xuất. 

Được mùa, được giá và găm hàng

Niên vụ mía năm nay, toàn tỉnh Hậu Giang trồng được 10.900ha mía nguyên liệu. Đây được xem là vùng nguyên liệu mía đường lớn nhất ĐBSCL. Đến thời điểm này, người dân Hậu Giang đã thu hoạch khoảng gần 2.000ha, với năng suất đạt 105-115 tấn/ha. 

Ghi nhận tại vùng mía huyện Phụng Hiệp trong những ngày qua thương lái mua mía tại rẫy với giá dao động từ 1.100-1.300 đồng/kg, tăng 300 đồng/kg so với cùng kỳ. Năm nay, mía đường nguyên liệu được đánh giá là đạt năng suất cao, giá bán cũng tăng cao so với năm trước.  

Ông Võ Văn Phường ở xã Hòa Mỹ, huyện Phụng Hiệp cho biết: “Gia đình vừa thu hoạch xong 5 công mía (giống ROC 16), năng suất khoảng 12 tấn/công, bán với giá 1.250 đồng/kg, sau khi trừ chi phí còn lợi nhuận khoảng 5 triệu đồng/công. Do giá mía đầu vụ đạt mức cao nhất trong nhiều năm qua, nông dân có lợi nhuận khá nên ai nấy đều phấn khởi khi bán mía vào thời điểm này”. 

Cùng niềm vui được mùa, được giá, ông Nguyễn Văn Bảy cho biết: “Đây là năm thứ hai liên tiếp, bà con trồng mía xứ này hưởng được niềm vui mía “ngọt”. Vì lợi nhuận thu được từ 50-60 triệu đồng/ha (hộ có năng suất 120-130 tấn/ha), riêng hộ nào trồng mía trúng với năng suất 200 tấn/ha thì mức lợi nhuận còn cao hơn nhiều”. 

Trái ngược với niềm vui được mùa, được giá thì nhiều nhà máy ở đồng bằng cũng đang lo sốt vó vì cảnh thu mua trì trệ so với mọi năm, do người dân mang tâm lí găm hàng chờ giá mía tiếp tục tăng để kiếm thêm lợi nhận, từ đó ảnh hưởng đến tiến độ sản xuất của các nhà máy không đạt tiến độ theo kế hoạch đề ra. Lý giải về nguyên nhân người trồng mía chưa chịu thu hoạch mía bán là do năm nay diện tích mía toàn vùng ĐBSCL giảm nên sắp tới sẽ xảy ra tình trạng khan hiếm mía nguyên liệu khi các nhà máy trong vùng đồng loạt vào vụ ép. 

Mặt khác, năm nay người trồng mía không bị áp lực thu hoạch chạy lũ, vì vậy nông dân cứ chần chừ “neo” mía chờ trữ đường cũng như chờ giá tiếp tục nhích lên. Ông Nguyễn Văn Bình ở xã Hòa Mỹ, huyện Phụng Hiệp cho biết: Vụ này ông trồng 2ha mía giống ROCK16. Hiện mía đã đạt chữ đường và thương lái tìm đến trả với giá 1.200 đồng/kg nhưng ông vẫn chưa chịu bán. Gia đình ông đang chờ giá mía nhích lên khoảng 1.300 đồng – 1.400 đồng/kg mới bán.

Cạnh tranh ngay trên rẫy

Để thu mua được mía nguyên liệu trong dân nhằm bán lại cho các nhà máy kiếm lời, thương lái đã tự trang bị cho mình một “đội quân” thu hoạch mía cho người trồng khi đến mua. Đây là hình thức cạnh tranh mới, đánh trúng vào tâm lí người trồng mía, bởi lâu nay thương lái chỉ có cho ghe đến rẫy mua, người trồng phải tìm người thu hoạch, khuân vác và cân mía tại ghe. Với hình thức này, dù người trồng mía phải tốn một khoảng phí thu hoạch khoảng 150 đồng/kg nhưng người trồng mía hài lòng vì nhân công hiện nay đang khan hiếm, khó thuê. 

“Trường hợp này chỉ xảy ra khi bán theo hình thức đếm mía chục nay lại chuyển sang mía nguyên liệu, do sự cạnh tranh để thu mua được sản phẩm của các thương lái trước tình hình giá cả đang thuận lợi. Tuy giá thấp hơn một chút nhưng tính ra bà con không lỗ, nhất là không lo áp lực nhân công ngày một khan hiếm như hiện nay”, một nông dân lý giải.

Một cuộc cạnh tranh khác ngay trên rẫy mía là hiện tượng thương lái “lấn sân” vào những vùng mía đã được các Công ty mía đường bao tiêu để thu mua và chở đến bán cho các nhà máy khác. Đơn cử, Cty CP Mía đường Cần Thơ (Casuco) được UBND tỉnh phân cho đầu tư, bao tiêu và thu mua mía ở vùng nguyên liệu xã Hiệp Hưng (Phụng Hiệp). Thế nhưng, khi bước vào vụ thu hoạch, nhiều “cò” lái đã xuất hiện, cạnh tranh để mua mía nguyên liệu cho nhà máy khác. Tình trạng này tái diễn hàng năm khiến Casuco chịu rất nhiều thiệt hại. 

Bà Hết, một thương lái vừa được “cò” mía của Cty Losuco đưa phiếu cho hay: “Tôi định cân chút nữa cho đầy ghe (trên 30 tấn) rồi chở mía về Nhà máy đường Phụng Hiệp (thuộc Casuco) để bán, bất ngờ có người đến xem mía rồi đề nghị mua xô với giá 1.330 đồng/kg nếu đưa về Losuco. Thấy giá cao mà chỉ cân xô không đo chữa đường nên tôi chấp nhận lấy phiếu và sẽ chở mía về bán cho Losuco”. 

Cũng theo bà Hết, đây không phải là trường hợp đầu tiên mà những ngày qua, bà thường xuyên nhận nhiều cuộc điện thoại từ cánh thương lái mua mía thông báo là phía Cty Losuco đang tiếp nhận mía theo hình thức cân xô với giá cao. 

Theo nhận định của cánh thương lái mua mía, ngoài yếu tố giá đường trên thị trường, việc xảy ra tình trạng giành mía nguyên liệu đang trở nên căng thẳng còn do nhà máy đường đang gặp khó trong việc khan hiếm nguồn mía nguyên liệu. Hiện các nhà máy đường trong tỉnh vào vụ sản xuất, trong đó Losuco vào vụ ngày 10-9, còn Casuco vào vụ ngày 28-9 vừa qua; chưa kể giống mía ROC 16 tại một số khu vực đã đến ngày thu hoạch, tuy nhiên tình trạng người dân chưa chịu bán mía trong lúc này mà cố gắng chờ giá lên đã làm cho nguồn mía nguyên liệu cung ứng về cho các nhà máy đường ngày một ít.

Nhà máy lo lắng

Tình trạng diện tích trồng mía năm 2016-2017 giảm, người trồng mía (dù được giá) nhưng vẫn mang tâm lí găm hàng chờ giá cao khiến cho nguồn mía nguyên liệu cung ứng về cho các nhà máy đường trong ở Hậu Giang ngày một ít, đẩy các nhà máy này vào tình trạng khó khăn do thiếu mía để ép. 

Theo lãnh đạo Công ty Casuco cho biết, từ cuối tháng 9/2016, hai nhà máy của công ty là Nhà máy đường Vị Thanh và Nhà máy đường Phụng Hiệp đã chính thức đi vào hoạt động. Tuy nhiên từ đó đến nay, mỗi ngày hai nhà máy đường thuộc Casuco chỉ tiếp nhận từ 1.000-1.200 tấn mía cây, trong khi công suất ép của mỗi nhà máy là 3.000 và 3.500 tấn mía cây/ngày. Hiện tại do không có mía nên Công ty đã tạm ngưng hoạt động cả hai Nhà máy trong mấy ngày qua để chờ mía và đang chờ nguồn mía nguyên liệu để sản xuất lại. 

Trong khi đó, ông Võ Văn Chính – Phó Giám đốc Công ty TNHH Mía đường cồn Long Mỹ Phát cho biết: “Nông dân thấy giá mía, giá đường cao nên “neo” mía, gây khó khăn cho các nhà máy. Công suất nhà máy là 2.200 tấn/ ngày, và hiện tại nhà máy chỉ ép 1.500 tấn/ngày, đạt 70% theo thiết kế”!? 

Hiện nay mối lo ngại lớn nhất của các nhà máy đường trong vùng ĐBSCL là thiếu nguồn mía nguyên liệu để ép trong thời gian tới, bởi toàn vùng vụ này chỉ còn hơn 42.200ha mía, giảm hơn 6.000ha so với vụ mía trước và giảm khoảng 60.000ha so với năm 2000. Trước đây, ĐBSCL có 10 nhà máy đường. 

Hiện tại chỉ còn 9 nhà máy, nhà máy đường Kiên Giang phải bán tháo di chuyển về Tây Ninh do thiếu nguyên liệu mía để hoạt động. Trong số 9 nhà máy đường còn lại, khả năng sẽ có thêm 1-2 nhà máy đường ngừng hoạt động chuyển đi nơi khác do thiếu nguyên liệu để hoạt động. Vì vậy, dự báo “cuộc chiến” tranh giành mua mía nguyên liệu ở ĐBSCL sẽ tái diễn với mức độ khốc liệt hơn trong những năm tới.