Theo Bộ Công thương, việc xóa bỏ hạn ngạch thuế quan này là theo cam kết tại Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA). Vì vậy, doanh nghiệp ngành mía đường trong nước sắp tới sẽ khó khăn hơn khi phải cạnh tranh với đường giá rẻ từ các nước sản xuất đường trong TOP đầu thế giới như Thái Lan.

Ngành mía đường trong nước sắp tới sẽ khó khăn hơn khi phải cạnh tranh với đường giá rẻ từ các nước

Ông Nguyễn Hải, Tổng Thư ký Hiệp hội Mía đường Việt Nam cho biết, dự báo của ngành mía đường thế giới cho niên vụ 2018/2019 sẽ dư thừa khoảng 5 triệu tấn so vụ mía đường năm trước. Và mức dư thừa này sẽ kéo dài đến hết năm 2019, nên có thể giá sẽ giảm thấp nhất trong 5 năm qua.

Riêng Việt Nam, bên cạnh những khó khăn chung do lượng đường tồn kho dư cung cao (trung bình từ 400.000 tấn – 600.000 tấn/năm), ngành mía đường đã luôn chịu áp lực cạnh tranh với đường nhập lậu từ Lào, Thái Lan, với giá bán luôn rẻ hơn đường Việt Nam từ 2.000 đồng – 3.000 đồng/kg trong hàng chục năm qua.

Còn hiện nay, khi đang vào vụ thu hoạch mía niên vụ 2019 – 2020 thì cả nhà nông và doanh nghiệp sản xuất đường cũng đối mặt với nhiều khó khăn do giá đường trên thị trường giảm, các nhà máy đường chỉ mua mía nguyên liệu với số lượng hạn chế và sản xuất cầm chừng khoảng 50% công suất của nhà máy để có thể chủ động tiêu thụ, né lỗ do đường tồn kho. Đó là chưa kể ngành trồng mía của Việt Nam (so với Thái Lan) vẫn còn manh mún, tự phát, còn rất ít vùng trồng tập trung theo cánh đồng mẫu lớn.

Cùng với đó, việc thu hoạch, thu mua đều bấp bênh theo thị trường, khiến cả người trồng và doanh nghiệp sản xuất đều không thể chủ động về giá cả và thị trường tiêu thụ, đường tồn kho tăng theo từng năm.

Đây chính là nguyên nhân khiến nhiều doanh nghiệp ngành mía đường chưa thể chủ động, tự tin để thích ứng với hoàn cảnh mới, thậm chí nhiều doanh nghiệp vẫn muốn tiếp tục được Chính phủ kéo dài thêm thời gian bảo hộ sản xuất.

Cụ thể, các doanh nghiệp thuộc Hiệp hội Mía đường Việt Nam đã đề xuất Bộ Công thương trình Thủ tướng Chính phủ về việc sau khi ATIGA có hiệu lực, chỉ cho nhập khẩu đường thô để tinh luyện và áp dụng cấp giấy phép nhập khẩu để theo dõi đường nhập khẩu nhằm đảm bảo điều tiết cung cầu tại các thời điểm nhất định. Cùng với đó, áp thuế giá trị gia tăng bằng 0% đối với đường sản xuất trong nước hay dừng đấu giá quyền sử dụng hạn ngạch thuế quan nhập khẩu đường năm 2019…

Tuy nhiên, đây là những kiến nghị rất khó thực hiện khi Việt Nam phải tuân theo các cam kết hội nhập quốc tế. Bộ Công thương đã đề xuất với các nước đối tác trong ASEAN tạm đình chỉ thực hiện Điều 20 tại Hiệp định ATIGA (bãi bỏ hạn  ngạch thuế quan nhập khẩu đường từ các nước ASEAN) đến hết năm 2019 đối với mặt hàng đường. Và thời gian để Việt Nam thực hiện Điều 20 trong ATIGA sẽ chính thức bắt đầu từ ngày 1/1/2020.

Để chuẩn bị cho thời kỳ mới, nhiều doanh nghiệp lớn ngành mía đường đã nhanh chóng đổi mới để thích ứng. Theo ông Dương Nguyễn Phúc, Phó Giám đốc Nhà máy đường Nước Trong tại tỉnh Tây Ninh (một trong 9 nhà máy đường thuộc Công ty cổ phần Thành Thành Công - Biên Hoà), nhà máy có vùng nguyên liệu rộng 3.000 ha, sản lượng 200.000 tấn - 280.000 tấn mía/năm, được cơ giới hoá hoàn toàn trong sản xuất. Đây cũng là xu hướng tất yếu trong sản xuất nông nghiệp hiện đại, giúp giảm chi phí và tăng năng suất.

Ðể nông dân yên tâm trồng mía, trong niên vụ 2018 - 2019, nhà máy hướng dẫn nông dân áp dụng kỹ thuật canh tác mới, nhằm hạ giá thành sản xuất, gia tăng tính cạnh tranh của cây mía so với các loại cây trồng khác.

Theo đó, vùng nguyên liệu của nhà máy đã sử dụng máy kéo công suất cao để kết hợp cày 3 trong 1 (cày ngầm, bón phân và rạch hàng). Việc cải tiến kỹ thuật cày giúp người trồng mía tiết kiệm chi phí so với quy trình cũ (thực hiện lần lượt từng khâu) và tiết kiệm chi phí đến 800.000 đồng/ha). Tiếp đến là kết hợp 3 trong 1 ở khâu diệt cỏ bón phân (bón phân, bừa cỏ, phun thuốc), giúp giảm chi phí hơn 1 triệu đồng/ha. Khâu tưới nước, nông trường áp dụng kỹ thuật tưới mới, giúp tiết kiệm nước, giảm chi phí tưới dẫn đến giảm chi phí chung.

Quy trình sản xuất mới đã giúp nông dân tiết giảm chi phí canh tác từ 30% - 40% so với cách làm cũ, doanh nghiệp bảo đảm đầu ra, duy trì lợi nhuận của người trồng mía, đưa doanh nghiệp sản xuất ổn định, chủ động được sản lượng đường hàng năm đưa ra thị trường.

Đây chính là những bước đi vững chắc, tạo lập sức cạnh tranh khi mở cửa thị trường đường vào năm 2020.