Ngành mía đường đang đầu tư từ khâu sản xuất để nâng cao năng lực cạnh tranh

Mía đường gặp khó

Đầu tháng 4 vừa qua, VSSA đã phối hợp với Công ty TNHH nước giải khát Coca-Cola Việt Nam ký kết thỏa thuận hợp tác hỗ trợ nâng cao năng lực ngành mía đường. Với thỏa thuận này, Coca-Cola sẽ dần nâng mức sử dụng đường Việt Nam trong sản xuất hiện nay lên 100% vào năm 2020. Với cam kết này, Coca-Cola Việt Nam đã trở thành DN sản xuất đi đầu trong việc ưu tiên sử dụng đường Việt Nam, hỗ trợ tích cực cho việc tháo gỡ khó khăn ngành mía đường đang gặp phải hiện nay.

Trong cuộc họp Tổ Điều hành thị trường trong nước thường kỳ tháng 4 diễn ra mới đây, ông Hà Hữu Phái – Trưởng đại diện VSSA tại Hà Nội - cho biết, đến nay, sản xuất mía đường đang gần đến cuối vụ. Lượng đường sản xuất đến hết tháng 4 đạt được hơn 1,1 triệu tấn; cả vụ dự kiến đạt 1,2 triệu tấn.

Cùng với lượng sản xuất, lượng đường tồn kho cũng tương đối lớn. Bên cạnh lượng tồn kho lớn của niên vụ 2016/2017, tính đến ngày 15/4/2018, lượng đường tồn kho đã lên tới 680.273 tấn. Con số này đang tiếp tục tăng lên khiến nhiều nhà máy rơi vào tình cảnh lao đao, việc trả tiền mía cho nông dân bị chậm lại.

Về tiêu thụ, tình hình tiêu thụ đường đang gặp khó trên khắp thế giới chứ không chỉ Việt Nam. Nguyên nhân bởi khoảng 2 năm trước, thế giới thiếu đường nên các nhà máy đẩy mạnh sản xuất khiến năm nay, lượng đường thế giới tăng cao kỷ lục với 178 triệu tấn, hơn năm ngoái 10 triệu tấn, dư thừa trên 5 triệu tấn so với nhu cầu. Việc dư thừa làm giá đường thế giới liên tục đi xuống và đang ở mức thấp nhất trong vòng 4 năm nay. Giá đường đến cuối tháng 4 chỉ còn xuống 312,3 USD/tấn đường trắng (trước đây có thời điểm giá đường thế giới đã lên đến mức 450 - 500 USD/tấn), trực tiếp ảnh hưởng đến giá đường trong nước.

Tại thị trường trong nước, đến cuối tháng 4, giá đường bán tại các nhà máy đã xuống rất thấp, một số nhà máy đã bán thấp hơn giá thành sản xuất để giảm bớt lượng đường tồn kho (11.400-12.000 đồng/kg). Tuy nhiên, mức giá này chưa phải là cuối cùng vì dự báo sẽ còn tiếp tục xuống thấp.

Cùng với khó khăn trong tiêu thụ, các DN sản xuất đường còn đang bị ảnh hưởng bởi đường Thái Lan – quốc gia sản xuất lớn thứ 4 và xuất khẩu thứ 2 thế giới. Năm nay, lượng đường sản xuất của Thái Lan vào khoảng 12 triệu tấn, tăng hơn 2 triệu tấn so với vụ trước. Do lượng đường Thái Lan lớn nên phải tìm cách tiêu thụ bằng cách chuyển sang các quốc gia lân cận như Campuchia, Lào, Myanmar, Trung Quốc, Việt Nam… bằng đường nhập lậu. Giá đường nhập lậu rất cạnh tranh với Việt Nam.

Thêm nữa, đường lỏng tràn vào Việt Nam cũng đang đe dọa mạnh với đường sản xuất trong nước. Ông Hà Hữu Phái cho hay, đường lỏng sản xuất từ tinh bột, có vị ngọt hơn đường mía nên được nhiều nhà sản xuất bánh kẹo, nước giải khát, trà sữa… ưa chuộng. Hiện có 3 quốc gia đang xuất khẩu tới 80% lượng đường lỏng vào Việt Nam là Trung Quốc, Hàn Quốc, Thái Lan. Thông thường, đường lỏng Trung Quốc nhập về Việt Nam phải chịu mức thuế 13%, thế nhưng, để lách khoản thuế này, đường lỏng Trung Quốc được tuồn qua các nước ASEAN, sau đó mới xuất vào Việt Nam để được miễn thuế. Bên cạnh đó, đường mía thì có hạn ngạch, nhưng đường lỏng thì không. Thống kê Hải quan, lượng đường lỏng này quy ra tương đương với đường ăn thì ta đang nhập gần 100.000 tấn/năm. Trong khi đó, cũng vào thời điểm năm ngoái, lượng đường mía nhập khẩu vào Việt Nam được đấu thầu theo hạn ngạch chỉ có 85.900 tấn, cao hơn hẳn đường lỏng.

Hạ giá thành

Trước những khó khăn như vậy, ông Hà Hữu Phái cho hay, cách giải quyết cần tập trung cả từ khâu sản xuất đến tiêu thụ. Trong đó, riêng tiêu thụ, phải vận động DN trong nước ưu tiên sử dụng hàng Việt Nam.

DN mía đường trong nước hiện nay đã có thể sản xuất tất cả các loại đường nhưng DN sản xuất chưa tích cực sử dụng đường trong nước. Cho nên cần khuyến khích các công ty bánh kẹo, nước giải khát sử dụng đường trong nước. Đơn cử, mới đây, Coca-Cola Việt Nam đã cam đoan sử dụng nhiều hơn đường trong nước (hiện mới đang sử dụng 20%). Theo lộ trình từ năm 2018 - 2020, Coca-Cola Việt Nam sẽ sử dụng 100% nguyên liệu đường trong nước để chế biến. Đồng thời hỗ trợ đối tượng người sản xuất là những người phụ nữ trồng mía, nâng cao năng lực cạnh tranh trong sản xuất mía đường.

“Việc một DN FDI có nhu cầu sử dụng đường hàng năm lớn như Coca Cola cam kết sử dụng đường trong nước là hành động ý nghĩa giúp tạo hiệu ứng lan tỏa để DN khác tăng cường hơn nữa việc tiêu thụ đường sản xuất trong nước. Đặc biệt, trong bối cảnh ngành mía đường trong nước đang thực hiện tái cơ cấu trong bối cảnh khó khăn chưa từng có trong lịch sử, mong các DN có nhu cầu sử dụng đường hãy tăng cường ưu tiên sử dụng hàng Việt Nam” – ông Hà Hữu Phái nhấn mạnh.

Ngoài ra, do giá thành đường của ta không thấp mà thường cao hơn giá thế giới cho nên biện pháp quan trọng là phải hạ giá thành xuống. Muốn làm được, phải tập trung vào cây mía để làm sao giảm giá thành, trong đó chú trọng vào các khâu giống, thủy lợi,… VSSA cũng đang phối hợp Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) để xây dựng 4 mô hình liên kết theo chuỗi, có sự hợp tác với DN tại Sơn La, Khánh Hòa, Quảng Ngãi, Cần Thơ nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh hơn nữa cho ngành mía đường thời gian tới.

Phương Lan - kinhtevn.com.vn