Bức xúc với những chính sách của Công ty CP Đường Biên Hòa-Phan Rang, nhiều hộ trồng mía ở xã Quảng Sơn không chăm sóc, bỏ hoang nhiều ha mía.

Vừa qua, chúng tôi đến xã Quảng Sơn, nơi được xem là “thủ phủ” mía của tỉnh Ninh Thuận. Toàn xã có 4.500 hộ/16 nghìn người, sống tại sáu thôn. Trong tổng số 3.300 ha đất sản suất nông nghiệp, có hơn 2.300 ha trồng mía. Sản lượng bình quân từ 50-55 tấn/ha/vụ. Hằng năm, cung cấp 65% mía nguyên liệu cho Công ty CP Đường Biên Hòa – Phan Rang (Công ty). Tuy nhiên, trong niên vụ 2018-2019, nông dân nơi đây đã chuyển 700 ha sang trồng sắn, vì cây mía không đem lại lợi nhuận như mong muốn.

Trên đường đi thực địa tại cánh đồng mía Triệu Phong. Mặc dù mía đã hơn sáu tháng tuổi, nhưng phần lớn diện tích mía sinh trưởng kém, lá héo vàng, xơ xác. Cây mía cao chưa đến 1m, thân mía không có lóng...

Cánh đồng mía bốn ha trồng gần kênh N7 của hộ ông Lê Văn Ẩn ở thôn Triệu Phong 1, đã bỏ hoang mấy tháng qua. Thân mía ngã rạp, diện tích mía chết khô ngày càng lan rộng. Ông Ẩn chia sẻ: “Từ khi xuống giống đến nay đã hơn sáu tháng, cách 10 ngày tôi bơm nước tưới một lần, mỗi lần chi phí 200 nghìn đồng tiền dầu. Hơn một tháng qua, để giảm chi phí, tôi bỏ thả luôn”.

Vụ mía 2017-2018, hộ ông Đặng Đức Minh ở thôn Triệu Phong 2 trồng bảy ha, nhưng niên vụ 2018-2019, đã chuyển sang trồng sắn bốn ha. Ông Lê Ngọc Hiển ở thôn Triệu Phong 1, chuyển hết năm ha mía sang trồng sắn. Số hộ bỏ ruộng mía cho bò ăn và tranh thủ cày lại đất để trồng cây sắn, khoai lang… ngày càng tăng.

Trước đây, những hộ ký hợp đồng trồng mới, được Công ty hỗ trợ vốn đầu tư sản xuất bằng cách cung cấp giống, phân bón, chi phí đào ao tích nước tưới và hỗ trợ không hoàn lại 50% chi phí cày đất, tổng cộng 24 triệu đồng/ha. Kết thúc niên vụ, Công ty thu lại tiền giống và phân bón. Riêng, chi phí đào hồ khoảng năm triệu đồng sẽ thu hồi sau ba năm. Nhưng, khi kết thúc niên vụ mía 2017-2018, với lý do trúng mùa, Công ty bỏ qua những cam kết với nông dân, đã thu hồi cả hai khoản chi phí đào ao và cày đất, khiến bà con bức xúc.

Theo phản ánh của nông dân, nguyên nhân chính khiến bà con không còn “mặn mòi” với cây mía không chỉ do hạn hán, mà sâu xa do các chính sách về giá thu mua, cung ứng phân bón… của Công ty CP đường Biên Hòa - Phan Rang với nông dân không bảo đảm cho người trồng có lãi.

Ông Lê Ngọc Hiển, nói: “Vụ mía 2018-2019, bỗng dưng Công ty đưa ra các chính sách chủ yếu phần lợi thuộc về phía họ, nếu thua lỗ thì nông dân gánh chịu hết chứ họ không chia sẻ. Những năm trước, Công ty đều ký hợp đồng bảo đảm giá thu mua 860 nghìn đồng/tấn mía cây đạt 10 chữ đường, bà con an tâm sản xuất. Nay, lại đưa ra hình thức thu mua mỗi tấn mía cây đạt 10 chữ đường bằng giá trị 60 kg đường thành phẩm với giá từ 10-11 nghìn đồng/kg. Như vậy, nông dân cầm chắc thua lỗ”.

Nhiều nông dân phản ánh thêm, những vụ trước, tuy có ký hợp đồng giữa hai bên về các điều khoản, nhưng hầu như Công ty ít thực hiện đúng như cam kết, thường cung ứng phân bón chậm so với lịch thời vụ bón phân cho ruộng mía, và khi mía chín Công ty lại thu hoạch muộn vài ba tháng, nên chất lượng đường của mía giảm. Có mùa vụ, mía “trổ cờ” trắng đồng, thân mía xốp, mất nhiều chữ đường vẫn chưa được thu hoạch, gây thiệt hại cho bà con rất nhiều.

Một số hộ ở thôn Triệu Phong 2, xã Quảng Sơn, huyện Ninh Sơn (Ninh Thuận) bỏ mía trồng khoai lang và sắn.

Theo Phó Chủ tịch xã Quảng Sơn Lê Văn Lâm, địa phương và bà con rất bức xúc về việc Công ty đang đẩy nông dân vào tình thế vô cùng khó khăn. Hiện tại, cứ đặt giả thuyết là cho sản lượng mía đạt 60 tấn mía cây/ha và chất lượng đạt luôn 10 chữ đường, thì nông dân vẫn thua lỗ, vì nông dân phải tự gồng gánh nhiều khoản chi phí như, thuê công phun thuốc, chặt mía, bốc mía lên xe… nên suất đầu tư rất cao so với giá thu mua do Công ty đưa ra trong niên vụ 2018-2019.

Những năm qua, người trồng mía ở Quảng Sơn nhiều lần đề nghị Công ty lấy mẫu đánh giá chữ đường trên cây mía chín ngay tại ruộng để bảo đảm sự chính xác và công bằng, nhưng chưa được đáp ứng. Thực tế, sau khi thu hoạch, xe chở mía về tận nhà máy và phải mất từ hai đến ba ngày, nông dân mới nhận được kết quả thông báo chữ đường luôn ở mức dưới 10, nên rất bức xúc.

Phó Chủ tịch xã Lê Văn Lâm cho biết, trước tình cảnh nông dân bỏ 700 ha trồng mía sang trồng sắn và các loại cây khác, UBND xã Quảng Sơn đã có kiến nghị lên huyện đề xuất Công ty hỗ trợ giá cho bà con để tránh bị thua lỗ. Đồng thời, kiến nghị huyện về việc tạm dừng triển khai mô hình “cánh đồng lớn” 180 ha với 180 hộ đăng ký tham gia, vì không bảo đảm hiệu quả kinh tế và có một số hộ đến xã báo cáo sẽ chuyển đổi cây trồng khác, không tham gia mô hình.

Phó Giám đốc Công ty CP đường Biên Hòa - Phan Rang Văn Hữu Thận cho biết: “Hiện tại, ngành sản xuất đường trong nước đang “chới với” trước sự canh tranh khốc liệt về giá đường, do các nước lân cận nhập theo đường tiểu ngạch. Sắp tới, Công ty sẽ tổ chức đối thoại người dân để chia sẻ và tìm giải pháp tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc về các chính sách chưa phù hợp, giúp nông dân an tâm, tiếp tục sản xuất ổn định vùng nguyên liệu”.

NGUYỄN TRUNG